Nederhorst den Berg

Zie de historie

RondjeVecht.nl » Nederhorst den Berg

[For the English part scroll down or click this link]

Nederhorst den Berg in het kort

Nederhorst den Berg gelegen tussen Hilversum en Weesp in de provincie Noord Holland en is onderdeel van Wijdemeren. In het in mijn ogen toch wel rare dorp Nederhorst den Berg is veel land overgegaan in water, zoals de SPIEGELPLAS en water overgegaan in land, zoals de HORSTERMEERPOLDER. Nederhorst is o.a. bekent van KASTEEL NEDERHORST dat als voorbeeld diende voor kasteel “Bommelstein” in de animatie-film “Als u begrijpt wat ik bedoel” over Olie B Bommel van de Toonder studio’s. Het dorp is door de in 1629 gegraven REEVAART een tijd in tweeën verdeeld. Door de Reevaart kon de de scheepvaart een kronkel van de Vecht kon afsnijden. De Reevaart is tussen 1969 en 1979 in delen gedempt. Nederhorst den Berg heeft één van de weelderigste tuinen gehad op buitenplaats PETERSBURG die in 1717 is bezocht door Russische tsaar Perter de Grote. En dan te bedenken dat vele inwoners van Nederhorst den Berg hier weinig van hebben gemerkt. De buitenplaats is, net als de 9 andere buitenplaatsen in dit dorp, weinig meer over. Ook, de in mijn ogen de mooiste kerk, de OLV Hemelvaart kerk aan de Dammerweg, heeft dan weer niet zo een rijke geschiedenis als de Protestantse WILLIBRORD KERK, met de ZEER OUDE NIET AFGEMAAKTE TEKST IN HET DEURKOZIJN en de MOORD IN DE KERK. De HINDERDAM die op de provinciegrens van Utrecht en Noord-Holland ligt heeft ook een roerige verleden en is net als OVERMEER, in 1673, door de Fransen verwoest. En meer van deze tijd, wie verwacht er nu antennes in de HORSTERMEERPOLDER?

Bezienswaardigheden Nederhorst

KASTEEL NEDERHORST. De JB-boom. Het hek rond de boom is tijdens de oorlog weggehaald. [Bron Werinon 29 blz 8. Van de Kaart].
WILLIBRORD KERK, kerk op de heuvel
◊ Kerkstraat, Herdenkingssteen met rechts achter de pomp en de oude monumentale woningen.
◊ Verdwenen hofstede Maria’s hoeve. Waar nu het Châlet Parc “De Vechtoever” ligt. [Lees meer in Werinon 73. blz 25. Historische kring].
◊ De Philips van Wassenaarlaan (de vergisstraat, mbt de stichting van KASTEEL NEDERHORST).
HINDERDAM met fort Hinderdam midden in de Vecht en aan de overzijde Zwanenburg.
PETERSBURG een verdwenen buitenplaats maar de countouren zijn nog goed te zien in het landschap.
◊ OLV Hemelvaart kerk, met op de begraafplaats het monument voor Albertus van Benschop (1925-1945). Lees ook over Berglust.
HORSTERMEER met het (radio-golf) ontvangstgebouw de NERA.
SPIEGELPLAS van polder via TURF- en zand winning naar recreatie. Met beeld “DE BAGGERAAR” op hoek J. V. Ruysdaelstraat – Dammerweg.
◊ Oudste boerderij “Dorpzicht”, Eilandseweg 11. Stond hier al lang voor 1596. De tweede boerderij is “Runderlust”, Eilandseweg 16a. Gebouwd rond 1640. [Bron Werinon 51, blz. 23-29 en Werinon 72, blz 10 tm 11. Historische kring]. Boerderij “Lindenhoeve”, gebouwd rond 1655 aan de HINDERDAM huisnummer 4. [Bron Werinon 51, blz 36 tm 47. Historische kring].
Het huis de “De Uitvlucht”, aan de Voorstraat 33. Met de myte van een tunnel die moet lopen van kasteel Nederhorst naar dit huis.
Beeld de Uitdaging, aan de Ruysdaelstraat, met de haan en de kip.

Laatste wijziging: 11-03-2023 [dd-mm-yyyy]; door: GJS.

[Lees verder in het Nederlands onder het Engelse deel].

Nederhorst den Berg, in short [English]

See the history of this, to my eyes, quite strange village. At Nederhorst den Berg, a lot of land has turned into water, such as the SPIEGELPLAS, and water has turned into land, such as in the HORSTERMEERPOLDER. The castle lord Godard van Reede (1588-1648) had the Reevaart dug right trough the village at 1629. So skippers could cut off a twist of the Vecht. In 1979, the Reevaart was closed and filled up.
Nederhorst den Berg had one of the most luxurious gardens at the PETERSBURG estate. A estate visited in 1717 by the Russian Tsar Perter the Great. To think that many residents of Nederhorst den Berg have hardly noticed. Just like the nine other estates at this village, little is left of these beautiful estate. And, what is, in my opinion, the most beautiful church, the OLV Hemelvaart (our dear women ascension) Church at the Dammerweg, does not have a as rich a history as the Protestant WILLIBRORD CHURCH. Like for example the MURDER AT THE CHURCH. The Hinderdam, which lies on the provincial border of Utrecht and North-Holland, also has a turbulent past and like Overmeer, was destroyed by the French at 1673. And then something more of this time, who expects antennas in the polder?

Things to see

CASTLE NEDERHORST. The JB tree. The fence around the tree was removed during the war. Source Werinon 29 page 8. Van de Kaart.
WILLIBRORD CHURCH, church on the hill
◊ Kerkstraat, Memorial Stone with the pump on the right and the old monumental homes
◊ The Philips van Wassenaarlaan (the mistake street, regarding the foundation of castle Nederhorst)
HINDERDAM with on the other side of the Vecht, Zwanenburg
PETERSBURG.
◊ OLV Hemelvaart () Church, with the monument to Albertus van Benschop (1925-1945) at the cemetery, WWII victim. Read also about Berglust.
HORSTERMEER with the (radio wave) reception building the NERA
SPIEGELPLAS from land through peat and sand extraction to recreation. Als see the statue of the baggeraar (dredger).
◊ Oldest farm “Dorpzicht”, Eilandseweg 11. Was here long before 1596. The second eldest farm is “Runderlust”, Eilandseweg 16a. Built around 1640. Farm “Lindenhoeve”, built around 1655 on the HINDERDAM. Source Werinon 72, pages 10 to 11. Historische kring.
◊ Statue “De Uitdaging” (the Challange), on the Ruysdealstraat, with the two chickens.

Learn more by reading other interesting stories

ABOUT RONDJEVECHT.NL [English]
CASTLE NEDERHORST [English], castle Nederhorst plays a central role at the village.
PETERSBURG [English], a lost jewel with international allure, next to river Vecht.
WILLIBRORD CHURCH [English], the oldest church in these parts.

Nederhorst den Berg

Nederhorst den Berg ligt tussen de Vecht en de SPIEGELPLAS. De Spiegelplas is ontstaan door turf- en later door zandwinning.

Het aantal inwoners van Nederhorst den Berg is 5.325 (1-1-2018) en is samen met de gemeentes Ankeveen en Nigtevecht, Loosdrecht en ‘s-Graveland onderdeel van de gemeente Wijdemeren en ligt in de provincie Noord-Holland.

Nederhorst den Berg is vooral bekend van KASTEEL NEDERHORST en de KERK OP DE HEUVEL. Aan deze 2 gebouwen ontleent Nederhorst den Berg zijn naam. Nederhorst bestaat uit de dorpskernen HINDERDAM, Horstermeer, Overmeer en Horn en Kuyer. Inwoners noemen zich ook wel Bergers.

Uit archeologische vondsten blijkt dat dit gebied al in de Romeinse tijd bewoond was. Men zal vooral op de hoger gelegen gebieden gewoond hebben. Al rond 800 stond er een houten kerkgebouw op de heuvel waar nu de kerk staat.

In de middeleeuwen heette het gebied Werinon. In 1629 is er door Nederhorst den Berg door de toenmalige kasteelheer Godard van Rheede (1588-1648), de Reevaart gegraven. Het twee kilometer lange kanaal ontleende zijn naam aan de initiatiefnemer. Het kanaal diende om, tegen betaling, een kronkel in de Vecht af te snijden.

Door het ontstaan van het kanaal ontstond ook een “eiland”. Hieraan ontleent de Eilandseweg zijn naam. Om het ontstane eiland makkelijk bereikbaar te houden is er een ophaalbrug gebouwd over de Reevaart. Deze brug kom je veelvuldig tegen op oude foto’s, kaarten en schilderijen.

In 1811 werden Nederhorst den Berg, Ankeveen, Nigtevecht en de Hinderdam samengevoegd tot één gemeente, met Nederhorst den Berg als hoofdplaats. Maar dat duurde niet lang. Al in 1815 werden Ankeveen en Nigtevecht weer afgescheiden en in 1819 is de grens van in het Utrechtse Nedersticht, een sticht dat grotendeels overeenkomt met het huidige provincie Utrecht, gewijzigd zodat Nederhorst den Berg weer tot de provincie Noord-Holland  behoort.

In de 18de eeuw verdienden de meest inwoners hun boterham in de TURF WINNING, wasserijen en hoepelbuigerijen, maar veel van dit werk is verdwenen. Behalve de tuinbouw, die is gebleven. Dit gebied werd wel de groentetuin van het Gooi genoemd. De betekenis als tuinbouwgebied  is sterk teruggelopen. Door het schone water van de Spiegelplas, waren er ook veel wasserijen er hebben er hier wel 6 gestaan.

Leuk feitje: Er bestaat geen precieze definitie van een berg. Een berg moet over het algemeen 200 à 300m hoger liggen dan de omgeving. Onder de 200m is het geen berg maar een heuvel

Kasteel Nederhorst gezien van voren over het grindpad

Het KASTEEL NEDERHORST in Nedehorst den Berg. Ook bekent als “kasteel Bommelstein” uit de film “Als je begrijpt wat ik bedoel” van Olie B. Bommel getekend door de Toonder studio’s die het kasteel huurden, ook tijdens de brand in 1971.

Willibrord kerk met trap, aan de Kerkstraat

De WILLIBRORD KERK, rond 800 stond hier al een houten kapelletje. Dit is de oudste kerk in de regio, gebouwd rond 1180 en staat op een zandduin uit de de laatste ijstijd.

Buitenplaats Petersburg aan de Vecht te Nederhorst den Berg

De BUITENPLAATS PETERSBURG, een ooit zeer weelderige buitenplaats die in 1717 is bezocht door de russische tsaar Peter de Grote.

Te doen in Nederhorst den Berg

Hieronder een lijst met mogelijke bezigheden in Nederhorst den Berg, in willekeurigevolgorde.

Huren fiets of boot:

Huren van een elektrische sloep aan de Vecht. Verhuurlocatie Eilandseweg te Nederhorst den Berg. Zie website EcoSloepen.nl voor reserveren en voorwaarden. EcoSloepen op Googlemaps voor locatie en reviews.

Huren (elektrische) fietsen. Verhuurlocatie: Brugstraat 1 te Nederhorst den Berg. Zie website Kroontweewielers.nl -> Fietsen -> Fiets huren, voor reserveren en voorwaarden. Kroon Tweewielers is open, dinsdag t/m vrijdag 8:15 tot 18:00, vrijdag is geen koopavond. Zaterdag open 8:15 tot 17:00. Kroon tweewielers op Googlemaps voor locatie en reviews.

Zwemmen:

Zwemstrandje De Bergse Akker. Een standje voor de jeugd tm 12 jaar, onder begeleiding van een oudere. Voor niet leden dinsdag en donderdag gesloten. Op het terrein is een speeltuin. en in het water liggen speeltoestellen. Locatie: Dammerweg 13, Nederhorst den Berg. Zie website DeBergseAkker.nl voor de ingang (u moet door een gangetje onder het huis door lopen) en de huisregels. De Bergse Akker op Googlemaps voor locatie en reviews.

Overnachten met de camper:

Camper camping Kikkerbosch met 4 staanplaatsen voor campers en 5 boot aanlegplaatsen aan de rivier de Vecht. Locatie: Eilandseweg 7, Nederhorst den Berg. Zie website Kikkerbosch.com voor reserveren en voorwaarden en overige mogelijkheden. Kikkerbosch op Googlemaps voor locatie en reviews.

Camper camping Vecht en Weide. Met mogelijkheid tot huren apartement, huren boot (alleen voor gasten), stallen campers. Locatie: Dammerweg 5C & 9 te Weesp. Zie website Vechtenweide.nl voor reserveren en voorwaarden en overige mogelijkheden.  Vecht & Weide op Googlemaps voor locatie en reviews.

Wandelen:

Wandelroute Bommelstein. Lengte 10km. Wandelroute vernoemd naar het KASTEEL van Olie B. Bommel. De Film “Als je begrijpt wat ik bedoel” is ook in kasteel Nederhorst getekend. De wandelroute start in het centrum van Nederhorst den Berg en loopt langs de inmiddels gedempte REEVAART buigt af naar de Petersburgseweg. Je loopt dan naar de inmiddels verdwenen maar ooit een weelderige BUITENPLAATS PETERSBURG. Hier heeft in 1717 de Ruschische tsaar Peter de Grote gelopen. Daar buigt u links-af en loopt u langs de meanderende rivier de Vecht naar Overmeer en langs de SPIEGELPLAS terug naar het dorp Nederhorst den Berg. Bekijk ook zeker even de WILLIBRORD KERK op de heuvel (kijk dan ook zeker even naar de mistirieuze tekst op het kozijn van de zijdeur aan de kant van de begraafplaats. Beschrijving Bommesteinroute.

QR of Vroeger en Nu wandeling. Wandelroute langs historische foto van Nederhorst den Berg uitgezet door de historischekring Nederhorst den Berg.

Bergse beestenpad. Wandelroute voor kinderen. Info wandelroute tekoop bij het spiegelhuys. Zie voor info het Bergse beestenpad van het spiegelhuys.

Heb je nog sugestie’s of op en aanmerkingen m.b.t. tot bovenstaand lijstje, dan graag even mailen naar info@RondjeVecht.nl.

 

De Geschiedenis van het Bergse christendom

In vroeger tijden zal men in het toen genaamde Werinon, de Germaanse goden hebben aanbeden. Zeer waarschijnlijk op de plaats waar nu de Kerk op de Heuvel staat. Het was hier toen nog een moerassig gebied, dat veelvuldig overstroomde.

De belangrijkste goden in die tijd waren Wodan, de oppergod; Donar dondergod, ook wel Thor genoemd En Frija, godin van de vruchtbaarheid. Elementen uit deze tijd zijn nog terug te vinden in de huidige feesten, Pasen, Kerstmis, en Sinterklaas.

Liudger (742-809), was een Fries, en kreeg het gebied van Utrecht tot Muiden onder zijn gezag, dat behoorde aan zijn moeder Elburga.  Hierbij behoorde ook Werinon, het huidige Nederhorst den Berg. In Werinon stichtte hij op de berg, een zandduin afkomstig uit de ijstijd, een christelijke kapel. De voorganger van de huidige Willibrordkerk. DE NAAM ELBURGA KOMT OOK TERUG IN HET DEURKOZIJN VAN DE WILLIBRORD KERK.

Liudger, heeft gestudeerd in York, Engeland en in 775 werd hij in Nederland tot priester gewijd. Liudger is na 784 op pelgrimstocht naar Rome geweest waar hij heeft gepraat over de stichting van een klooster, waarvoor hij van de Paus zijn zegen en relieken kreeg. De familie Liudger, was groot aanhanger van Willibrord. Dat was de reden dat de kerk in het teken staat van Willibrord. De rooms-katholieke kerk hield van relikwieën in de kerk om zo uiting te geven aan rijkdom en macht van de kerk.

De rond 1400 gestichte kerk van Weesp, had de Willibrordkerk uit Werinon als moederkerk, dit gold ook voor de kerk in Naarden. Vanaf 1300 werden de kerk en de kloosters welvarender en kregen meer bezittingen/macht. Bij het “gewone” kerkvolk werd dit ook gezien en er gingen stemmen op voor bezuinigingen. In deze contreien kreeg dit veel gehoor. Zo kwam er ook een nieuwe vertaling van de bijbel waaraan Erasmus belangrijk werk heeft verricht. De kerk was tegen de versobering en de voorstanders werden soms ruw, via de brandstapel, de kerk uitgewerkt. Dit leidde tot de Beeldenstorm in 1566. Wat leidde ook tot de reformatie en dus de scheiding tussen protestanten, calvinisten en rooms-katholieken.

De Unie van Utrecht bracht in 1579 enige rust tussen de protestanten en de katholieken. De Unie van Utrecht was opgericht om de Spanjaarden het land uit te jagen. De Spanjaarden hebben in de 80-jarige oorlog voor een groot deel bijgedragen aan de scheiding tussen de Katholieken en de protestanten/calvinisten. De Spanjaarden duldden het protestantse geloof niet en beschouwden dit als rebellie tegen de koning van Spanje, koning Filips II. De Spanjaarden hebben met veel machtsvertoon getracht het katholieke geloof in stand te houden binnen hun koninkrijk. Doordat het katholieke geloof eigenlijk samenhangt met de Spanjaarden is hiermee meteen bekend waarom veel mensen tegen de rooms-katholieken waren dit omdat deze gezien werden als aanhangers van de Spanjaarden.

In 1580 verbood het Utrechtse bisdom de katholieke godsdienst. In 1593 werd in gewest Utrecht een ronde gehouden langs de kerken. Hierbij werd geconstateerd dat binnen de kerken het verwijderen van rooms-katholieke invloeden maar mondjes maat was gebeurd. In Nederhorst was de reformatie al snel een feit. De protestante reformatie werd ingezet door Maarten Luther en Johannes Calvijn. Die met de scheiding tussen kerk en staat de weg vrij maakten voor een soevereine staat.

Na 1619 werden de katholieken zo veel mogelijk geweerd uit publieke functies. In 1796 werd de scheiding tussen kerk en staat een feit.

Dat in Nederhorst de Berg het protestantse geloof hoogtij vierde kwam o.a. doordat Godard van Reede (1588-1648) fel gekant was tegen de Spaanse overheersing en een sterk aanhanger was van het protestantse geloof. Godard van Reede was kasteelheer van KASTEEL NEDERHORST.

Ook in Nederhorst den Berg waren de rooms-katholieken niet meer welkom in de kerk.

In Ankeveen gaf met nauwelijks gehoor aan de nieuwe leer en bleef met trouw aan de rooms-katholieke kerk. Ondanks dat ze in Ankeveen niet meer welkom waren in hun oude Sint Martinus kerk, bleven ze samen komen in de schuur van de toenmalige rentemeester Mr Reynier Ingel (†1629), op het Hollandse eind in Ankeveen.

Ook de mensen uit Nederhorst den Berg die zich verbonden voelde met het rooms-katholieke geloof hebben elke week anderhalf uur moeten lopen naar Ankeveen over het Ankeveense pad in die tijd ook het kerkenpad genoemd. Ook de mensen uit Nigtevecht en Kortenhoef gingen naar Ankeveen om naar hun kerk te gaan. In 1797 is er een provisorische kerk gebouwd in Ankeveen die er van buiten niet uit mocht zien als een rooms-katholieke kerk.

(Extra info Willibrord)

Kaart van Nederhorst den Berg uit 1867. Met buitenplaatsen aangegeven.

Kaart van Nederhorst den Berg, uit 1867. Met de buitenplaatsen aangegeven. Door: J. Kuyper (1821-1908). Archiefnr.: NL-HlmNHA_0177, invert.nr: 159. Bron: NoordHollandsArchief

ca 1745 Ridderhofstad Nederhorst Langs De Reevaart - RondjeVecht.nl

ca. 1745. Nederhorst den Berg langs de Reevaart. Links kasteel Nederhort en in het midden de Willibrordkerk. Door H Spilman. Collectie François Renoù. Archiefnr: 354 SAGV233. Bron: Gooi en Vecht historisch.

Invloed van de landelijke geschiedenis op Nederhorst

De Fransen wilde, in 1673, net na het rampjaar 1972,  doorstoten naar Amsterdam maar werden tegen gehouden door de waterlinie en zijn plunderend door de regio getrokken. Hierop hebben de Fransen het kasteel en Overmeer platgebrand. Vandaar dat er veel huizen opnieuw zijn gebouwd na 1673.

In/rond 1780 was het katholieke geloof verboden en moest je belijdend protestants lid zijn om een ambtelijke of bestuurlijke functie uit te kunnen oefenen. Dit tot grote onvrede van de Nederlandse bevolking. In 1781  schreef de Overijsselse edelman “Johan Derk van der Capellen tot den Pol” een pamflet “Aan het Volk van Nederland” om een antwoord te geven op het slechte landelijke en provinciale bestuur. Hierin stelde hij voor om

◊ Afschaffen van provinciale en stedelijke belangen en stelde voor om over te gaan op 1 volk en 1 land.
◊ Controle door gekozen vertegenwoordigers van de regenten en stadhouder door gekozen burgers.
◊ Hij pleite voor een eigen leger i.p.v. buitenlandse huursoldaten.

De aanhangers van de ideeën van “Johan Derk van der Capellen tot den Pol” verenigden zich onder de naam Patriotten. De regenten en stadhouders waren hier natuurlijk fel op tegen omdat dit hun macht zou inperken. In Utrecht werd door de patriotten in 1748 het stadsbestuur afgezet en vervangen door een gekozen bestuur. Dit leidde tot onrust in verschillende grote steden. In 1788 Slaagde Willem V er in om de orde te herstellen met behulp van het Pruisische leger. In September 1788 werd in Nederhorst de Pruisische legereenheid ingekwartierd. De inwoners kregen geld voor een inwonende soldaat of officier en ook voor het vervoer van soldaten. Nadelen waren de plunderingen die gepaard gingen bij hun vertrek. Vele Patriotten hielen zich stil of vertrokken naar het huidige België of Frankrijk. Veel van deze Patriotten vielen met Franse revolutionaire leger in 1795 de republiek weer binnen. De stadhouder vluchtte daarna met zijn gezin naar Engeland en de Patriotten riepen de Bataafse republiek uit. En de regenten werden vervangen voor een gekozen bestuur. 1795 werd het eerste jaar van de Bataafse vrijheid.

Na 1795 zijn ook de katholieken weer vertegenwoordigd in het gekozen bestuur van Nederhorst.

Nederhorst den Berg heeft tot de Franse tijd (1795 tot 1814) veel welvaart gekend vooral door dat de rijken uit de steden hier hun buiten plaats hadden.  Nederhorst heeft tenminste 10 buitenplaatsen gekend. Deze zijn begin 19de eeuw allemaal verloren gegaan. Enkele verdwenen buitenplaatsen zijn, “Berglust” (stond op de huidige plaats van de R.K. kerk), “Overmeer”, “PETERSBURG”, “Schulpenburg”, “Stilhorn”, en “Voortdijk”.

Buitenplaats “Stilhorn” lag waar nu chalet park de Vechtoever ligt en was o.a. van Heer Hendrik van Soestdijk, hij was schout van Nederhorst (1732-1778).

Wasserij Vechtzicht op Hoek Randweg en Overmeerseweg

1951 Wasserij Vechtzicht. Bevond zich op huidige hoek Overmeerseweg en en Randweg. Op hoek  Reevaart en Vecht. Door Carel l de Vogel. Archiefnr: 2.24.01.09-2.24.01.09. Bron: Nationaal archief. Zie Locatie in OpenStreetmap.

Wasserij Vecht en Dijk Aan de Dammerweg

1951 Wasserij Vecht en Dijk aan de Dammerweg 103. Door Carel l de Vogel. Archiefnr: 2.24.01.09-904-5037. Bron: Nationaal archief. Zie Locatie in OpenStreetmap.

Wasserij De Vecht

1951 Wasserij De Vecht. Door Carel l de Vogel. Archiefnr: 2.24.01.09-904-5039. Bron: Nationaal archief.

Wasserij Nederhorst

1951 Wasserij Nederhorst. Aan de Dammerweg tussen nr 84 en 85. Door Carel l de Vogel. Archiefnr: 2.24.01.09-904-5041. Bron: Nationaal archief. Zie Locatie in OpenStreetmap.

Wasserij De Vechtstroom

1951 Wasserij De Vechtstroom. Aan de Dammerweg. Door Carel l de Vogel. Archiefnr: 2.24.01.09-904-5040. Bron: Nationaal archief.

Wasserij Veldzicht

1951 Wasserij Veldzicht. Vermoedelijk aan de Dammerweg 91. Door Carel l de Vogel. Archiefnr: 2.24.01.09-904-5043. Bron: Nationaal archief. Zie Locatie in OpenStreetmap.

“Voorwaarden” voor het bouwen van een landhuis

Van de 16 tot de 18de eeuw was er veel welvaart. Hier in deze contreien voornamelijk door de bloeiende handel in Amsterdam. Hierdoor trokken er veel mensen naar de steden. Door de stadsuitbreiding gingen er veel natuurlijke elementen in de steden verloren. Zo waren er in 1544 in Amsterdam nog vele tuintjes te zien binnen en buiten de stadssingel (gracht). Ook werd er in de stad uitgebreide schaal vee gehouden. Er waren in 1850 nog 100 stallen in de stad. De toenemende drukte in Amsterdam betekende veel stankoverlast, doordat de grachten werden gebruikt voor het lozen van de ontlasting. Er kwamen ook veel ziektes voor doordat de grachten ook werden gebruikt voor drinkwater.

Veelal zochten de mensen die het zich konden veroorloven een beter heenkomen in de zomermaanden. Het liefst zo dichtmogelijk bij huis en kwamen dan terecht langs de rivieren op het platteland. Zij kwamen terecht langs de Amstel en de Vecht. Waarbij maar een deel van de Vecht volgens de standsmensen geschikt was. Want zee water was niet wenselijk en ook moerassen en risico op overstromingen moest gemeden worden. De bereikbaarheid was natuurlijk ook van belang dus ook hier is een zandpad gewenst.

Hieruit kan je opmaken dat Nederhorst den Berg niet direct hoog aangeschreven stond. Met de Hinderdam die het zeewater tegen houd, fort Hinderdam wat toch inhoud dat het hier niet altijd even rustig is geweest. Tevens de modderpaden in en rond het dorp waren die direct uitnodigend.

In de eerste helft van de 17de eeuw kocht met vooral boerderijen die men ombouwde tot boerenhofsteden. Veelal met een T-vormige bouw. Het huis langs het water en haaks erachter de stallen. Later zijn de grote landhuizen gekomen.

Bron: Thema nummer Werinon 24 “Petersburg, een verdwenen buitenplaats”. Artikel “Buitenplaatsen in Nederhorst den Berg in de 17e en 18e eeuw” van Els N.G. van Damme. Historische kring Nederhorst den Berg.

1646-1647 Nederhorst en kasteel vanuit zuiden gezien. Door Roelant Roghman. Archiefnr: RP-T-1898-A-3661 & RP-T-2013-15 Bron: Rijksmuseum.<br />
Afbeeldingen zijn bewerkt. RondjeVecht.nl.

Dit is een samengestelde afbeelding van de twee oudste afbeeldingen van het dorp Nederhorst den Berg uit 1646-1647. De afbeelding is opgeknipt om als twee delen te verkopen, wat meestal meer geld opleverde. De twee delen zijn weer samengevoegd hiermee komt het weidse karakter van de afbeelding goed tot zijn recht. Nederhorst den Berg en kasteel Nederhorst vanuit het zuidoosten gezien. Door Roelant Roghman. Archiefnr RP-T-1898-A-3661 & RP-T-2013-15. Bron Rijksmuseum. Afbeeldingen zijn bewerkt. Voor alleen het rechterdeel zie: RONDJEVECHT.NL\KASTEELNEDERHORST.

Buitenplaats “Vecht en Bergzicht” / “Vecht en Lommer”

Aan het begin van de Hinderdam (kijkend met de stroom van de Vecht mee) stond Vecht en Bergzicht. Dit bevond zich in de hoek van de Hinderdam en huidige Spiegelweg. De naam doet vermoeden dat de bewoners tot het dorp konden kijken. Het huis begon in het begin van de 17de eeuw als een eenvoudig boeren huis. Het is in 1634 gekocht door Antony de Bruijn, een Amsterdams dokter die het waarschijnlijk als een huwelijkscadeau voor zijn dochter, Cornelia de Bruijn (†1668), heeft gekocht. Waarna zij er met haar man, advocaat, Johan Oly van Velsen hebben gewoond. De laatste bewoner van de boerenhofstede was Willem Gideon Kleman (1802-1863), een Amsterdamse boterkoper en later een rentenier. Hij heeft er aan het begin van de 18de eeuw  een luxe tuin laten aanleggen met vijvers slingerlanen. Hij heeft ook de naam verandert naar “Vecht en Lommer“. In 1835 is de buitenplaats gesloopt en zijn alle bomen afgevoerd, o.a. 302(!) Eiken en andere bomen.

Op de kadastrale kaart uit 1818 is de buitenplaats aangegeven met de naam Vecht Zicht- Archiefnr.: 1084BB – kadastrale kaart 491 Nederhorst den Berg – Bron NoordHollandsArchief.

Nederhorst door de geschiedenis

800 Houten kapelletje op de plaats van de huidige Protestante Willibrord-kerk (op de heuvel).
1050 Turfwinning komt opgang in het Hollands-Utrechtse veengebied.
1173 Allerheiligenvloed. Overstroming van het gebied van de waddeneilanden tot voorbij Utrecht. De HORSTERMEER is hierdoor groter geworden.
±1180 Stenen kerk met een weertoren op de heuvel van de protestantse WILLIBRORD KERK
1257-1296 Alfert van Wulven eigenaar KASTEEL NEDERHORST
1437 Bouw Sluis Hinderdam (zie FORT HINDERDAM en GESCHIEDENIS UTRECHTSE VECHT)
1536 Kasteel Nederhorst treedt toe tot de ridderhofstad.
1566 Beeldenstorm
1572 Bouw Fort hinderdam, nav een dreigende aanval van de Spanjaarden tijdens de 80 jarige oorlog.
1629 Reevaart gegraven door Nederhorst.
1670 Willibrord-kerk, rouwbord ter gedachtenis aan Jhr. Ridder Godard van Reede
1672 Ontstaan Oud Hollandse Waterlinie en inundatie (onderwater gezet)
1672-1679 Hollandse oorlog, ook wel Frans-Nederlandse oorlog genoemd. Fransen branden op 11 Feb. 1673, OVERMEER en kasteel Nederhorst plat.
1673 Bouw sluizen bij Muiden. De Hinderdam wordt overbodig.
1674 Fort Hinderdam is versterkt
1674 Begin bouw zeesluizen bij Muiden.
1692 Willibrord-kerk, rouwbord ter gedachtenis van vrouwe Agnes van Reede
1709 Christoffel Brants koopt het Lusthof de PETERSBURG.
1717 Tsaar Peter de Grote bezoekt met zijn gevolg Lusthof de Petersburg.
1788 Belegering Utrecht om patriotten te verjagen (Leger in Nederhorst ingekwartierd).
1803-1807 Henricus Rappardus, dominee, bezit kasteel Nederhorst.
1811 Nederhorst, Ankeveen, Nigtevecht en de Hinderdam samengevoegd tot één gemeente.
1811 Inwijding nieuwe katholieke OLV Hemelvaartkerk op 09-11.
1815 Ankeveen en Nigtevecht worden weer afgescheiden.
1815 Fort hinderdam wordt onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie
1819 Wijziging provinciegrens Utrecht en Noord-Holland, waardoor Nederhorst weer bij Noord-Holland behoort
1825-1902 Jonkvrouw Constantia Jacoba Agnes Warin (1820-1902) krijgt kasteel Nederhorst in eigendom.
1850 De ridderhofstad wordt opgeheven.
1872 Willibrord-kerk, de freules Warin financieren de bouw van het Bätz-orgel.
1879 Aanpassing fort Hinderdam.
1890 OLV Hemelvaartkerk aan de Dammerweg gebouwd.
1893 Drinkwatervoorziening door de protestante Willibrord-kerk (op de heuvel).
1910 WATERVOORZIENING NEDERHORST DEN BERG. 4 waterputten geslagen in de Kerkstraat, op het Eiland, op de Hinderdam en in Overmeer.
1913 Fort Hinderdam wordt onderdeel van de Stelling van Amsterdam.
1914-1918 Eerste wereldoorlog
1934 Burg over de Vecht naar Weesp gaat open (Nederhorst uit zijn isolement verlost).
1936 Zandwinning Spiegelplas begint
1939 Mobilisatie (Tweede Wereldoorlog) 200 man in en om fort Hinderdam
1940 Inundatie (onderwater laten lopen) Horstermeerpolder Kerkklokken worden geconfisceerd door de Duitsers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stopt de zandwinning in de Spiegelplas nadat er meerder niet ontplofte bommen in de Spiegelplas terecht kwamen. Na de Tweede Wereldoorlog is de zandwinning weer hervat
1945-04 Inundatie (onderwater laten lopen) Nederhorst den Berg.
1949 Opening Muziektent aan hoek Brilhoek en Slotlaan
1949 Opening spiegelweg september 1949. Niet al het verkeer hoeft meer over de Hinderdam.
1950 Opening NERA gebouw in Horstermeerpolder
1954 Fort Hinderdam opgeheven.
1963 Toestemming tot zandwinning Spiegelplas mag tot 55m diep, er komt een nieuwe zandzuiger.
1969 Demping zuidelijk deel van de Reevaart.
1975 Zandwinning SPIEGELPLAS bereikt een diepte van 60m (diepterecord) ter plaats van het oude Ankeveensepad.
1979 Demping noordelijke deel Reevaart (richting Weesp).
1980 Zandwinning Spiegelplas stopt. En begint met herinrichting van de huidige Spiegelplas.
1993 Muziektent wordt verplaatst naar Plein aan Voorstraat.
2002 Nederhorst den Berg is met Ankeveen, Nigtevecht, Loosdrecht en ‘s-Graveland opgegaan in Wijdemeren

 

Gevonden niet gebruikte boeken/artikelen

Voor verder onderzoek heb ik hieronder een aantal gevonden maar niet gebruikte boeken/artikelen toegevoegd.

◊ oa bevolkingsgroei in de Vechtstreek en de geschiedenis van de gemeentelijke indeling. Boek: Rapport der Provinciale Commissie ter bestudering van de gemeentelijke indeling van Noord Holland 1949-1959. Bron Delpher.nl gezocht op: Host Nederhorst.

◊ oa Beknopte geschiedenis van Ankeveen, Breukelen, ‘s-Graveland, Kortenhoef, Loenen, Maarsen, Muidenberg, Naarden, Nederhorst den Berg (met uitleg over het ontstaan van de naam Nederhorst, dus ivm Hoogerhorst in Eemland, Amersfoort), Nieuwesluis, Nigtevecht, Tienhoven, Vreeland, Weesp. Boek: Wandelingen door Gooi- en Eemland en omstreken – 1905. Bron Delpher.nl gezocht op: Host Nederhorst.

◊ Beschrijft o.a. Nedehorst den Berg. Boek: Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst 4,1 1933. Bron Delpher.nl gezocht op: Host Nederhorst.

Werinon 31. Pag. 42. Beschrijft o.a. buitenplaats Stilhoorn in Nederhorst den Berg. Pag. 10. De Prutpolder. Bron: Historische kring Nederhorst. Gezocht op: Anna Elisabeth van Lockhorst, op website: https://www.historischekring.nl.

Werinon 64. Beschrijft o.a. De Heks aan e Voorstraat en pastoor Vismans en Archeologische vondsten in de wijk Venenburg. Bron: Historische kring Nederhorst. Gezocht op: Warin, op website: https://www.historischekring.nl.

◊ Artikel: ARCHEOLOGISCHE VONDSTEN IN VENENBURG (l). & (2007) Archeologische vondsten in Venenburg (2) & (2008) Archeologische vondsten in Venenburg (3). Door: A.T.E. Cruysheer Bron: academia.edu. Verschenen in: 2007, Werinon, uitgave van de Historische Kring Nederhorst den Berg, Jrg. 17, nr. 64 (p. 16-19) & 2007, Werinon, uitgave van de Historische Kring Nederhorst den Berg, Jrg. 17, nr. 65 (p. 15-22) &  2008, Werinon, uitgave van de Historische Kring Nederhorst den Berg, Jrg. 18, nr. 67 (p. 15-21).

◊ Artikel: (2014) De Utrechtse Vecht: levensader in de vroege middeleeuwen. Door: A.T.E. Cruysheer Bron: academia.edu. Verschenen in: 2014, Jaarboekje 2013 van het Oudheidkundig Genootschap Niftarlake (102-151).

◊ Artikel: (2013) Eeuwenoude mysteries te Nederhorst den Berg. Enkele bevindingen over kasteel en kerk te Nederhorst den Berg (I). Door: A.T.E. Cruysheer Bron: academia.edu. Verschenen in: 2013, Tussen Vecht en Eem.

◊ Artikel: (2020) De kanalen van Drusus in de noordelijke Vechtstreek. Door: A.T.E. Cruysheer Bron: academia.edu. Verschenen in: 2020, Jaarboekje van het Oudheidkundig Genootschap Niftarlake.

◊ oa oude beschrijving van Nederhorst den Berg uit 1799. Boek: Beknopte beschryving der provincie van Utrecht
1799. Blz 220 tm 221. Bron Delpher.nl gezocht op: (arend Godard steenwijk) or Arend or Arent or Godard or Godart.

◊ oa De geschiedenis van Nederhorst den Berg & De bouwgeschiedenis van de Willibrordkerk & Bruggen en eilanden bij Fort Hinderdam & Kasteel Nederhorst & De bouw van de Rooms-Katholieke Kerk Heilige Maria Hemelvaart & Landbouw in de Horstermeer. Boek: Tussen Vecht en Eem – Nederhorst den Berg – TVE 11e jrg. nr.2, mei 1993. Bron: Tussen Vecht en Eem. Gezocht op: website TussenVechtenEem.nl op Nederhorst.

◊ oa Nederhorst den Berg, een dorp bepaald door zijn ligging & Eeuwenoude mysteries te Nederhorst den Berg & Het leven op de hofstede Dorpzicht in de negentiende eeuw & Hinderdam & Petersburg, een verdwenen buitenplaats & Wasserijen, jarenlang de toonaangevende industrie in Nederhorst den Berg & De hoepelbuigerij in Nederhorst den Berg. Boek: Tussen Vecht en Eem – Themanr. Nederhorst den Berg – TVE 31e jrg. nr.3, mei 2013. Bron: Tussen Vecht en Eem. Gezocht op: website TussenVechtenEem.nl op Nederhorst.

 

Overmeer bij Nederhorst den Berg in 1673, door de Fransen verwoest.

Verwoesting van de Franzen, net na het rampjaar (1672), op 11 Feb. 1673 in Overmeer. Door Isaac Sorious. Archief nr RP-P-OB-77.095 Bron Rijksmuseum.

Kaart van omstreeks 1717. Van Nederhorst den Berg met namen van buitenplaatsen langs rivier de Vecht

Detail van Nederhorst den Berg van de kaart van Amstelland getekend Daniël Stopendaal naar Gerrit Drogenham ergens tussen 1685 en 1750. Wat opvalt is dat Petersburg niet genoemd wordt dus het moet voor 1717 zijn. Archief nr. RP-P-AO-8-4B,  Bron Rijksmuseum.

Aanbevolen verhalen

 

Kasteel Nederhorst
In NEDERHORST DEN BERG ligt aan de slotlaan kasteel Nederhorst. De eerste brucht is rond 1260 gebouwd waarna er rond 1486 een kasteel is verschenen.

Willibrord Kerk, op de heuvel
In NEDERHORST DEN BERG staat een oude kerk met een lange geschiedenis en was van grote betekenis voor deze streek.

Petersburg een verdwenen maar ooit zo prachtige buitenplaats.
In NEDERHORST DEN BERG lag tussen 1705 en 1819 een buitenplaats met zeer weelderige tuinen. PETERSBURG gelegen, tussen de Eilandseweg en de Vecht.

Hinderdam met  fort Hinderdam en buitenplaatsen Koningslust en Hinderrust.
In NEDERHORST DEN BERG ligt in de Vecht fort Hinderdam met ernaast Buitenplaats Hinderrust en aan de kant van Nigtevecht buitenplaatsen Koningslust en Overdam.

De Spiegelplas
In NEDERHORST DEN BERG is na turfwinning, door zandwinning uit de Spiegel- en Blijkpolder de spiegelplas ontstaan. Vandaar ook HET BEELD DE BAGGERAAR in het dorp.

Horstermeer met  het NERA gebouw, het ontvangststation voor internationale communicatie.
In NEDERHORST DEN BERG ligt de Horstermeer een in 1881 definitief drooggelegd stuk land. met een roerig verleden.